در اختلالات وسواس فکری عملی، فکری استرس زا، ناخوشایند و بی ربط دائم سراغ فرد میآید و فرد در نتیجه رنج ناشی از این فکر و عدم توانایی در بیان این رنج، احساس نیاز میکند که یک رفتار خاص را دائما تکرار کند.
افکار استرس زا و بی ربط که مداوم به ذهن خطور مینماید را «وسواس فکری» و زمانیکه فرد احساس نیاز پیدا میکند تا یک رفتار خاص را مداوم تکرار کند «وسواس عملی» میگویند. ممکن است اختلال وسواس، پایه ژنتیکی داشته باشد. وقایع ناخوشایند یا روابط ناسالم خوانوادگی نیز اختلال وسواس را آغاز یا وخیمتر میکند.
اختلال وسواس یا OCD میتواند جزئی از اختلالات روانپزشکی کودکان باشد و در کودکی، در اغلب مواقع نزدیک به ده سالگی خود را نشان دهد. بعید است بعد از 30 سالگی اختلال وسواس خود را نشان دهد.
مبتلایان به وسواس فکری عملی به سبب اندیشه های ناخواسته و ناراحت کننده که مدام به ذهنشان خطور میکند، رنج زیادی میکشند و برای کنترل این رنج بدون اینکه از آن صحبت کنند رفتارهایی تکراری از خود بروز میدهند. برای نمونه خانمی که وسواس فکری کثیف بودن دستش او را از درون مدام آزرده میسازد بدون اینکه رنج خود را بگوید شاید در طول روز دستش را پنجاه بار بشوید. (وسواس عملی)
شدت وسواس
شدت درگیری فرد درباره افکار یا اعمال وسواسی متفاوت است. اگر فردی ساعات زیادی از وقت خود را درگیر افکار یا اعمال وسواسی خود باشد دچار وسواس فکری شدید یا وسواس عملی شدید است. مثلا اگر حمام رفتن فردی بیش از 2 ساعت طول بکشد به وسواس شدید مبتلاست.
یا فردی که ساعات زیادی از روز درگیر افکار وسواسی اش است به طوری در کار و تحصیل او اختلال جدی ایجاد کرده است به وسواس فکری شدید مبتلاست. به عبارت دیگر ملاک وسواس فکری شدید میزان اختلالی است که وسواس در زندگی روزمره او ایجاد کرده است.
علائم وسواس فکری
موضوع وسواس فکری در افراد بسیار متنوع است و با ترس همراه است. شایع ترین انواع آن به قرار زیر هستند:
- 1.ترس از آلودگی و کثیفی
- 2. ترس از تصادف و اقدامات خشن دیگران (مثل وسواس قفل بودن در خانه به دلیل ترس از دزدی)
- 3. ترس از اقدام خشن (مثلامادری که میترسد بچه خود را خفه کند)
- 4. ترس از بی نظمی و قرینه نبودن اشیا و وسایل (مثلا چینش نامنظم غذا در بشقاب)
- 5. وسواس جنسی مثل سوء رفتار جنسی خود یا افکار یا تخیلات جنسی درمورد دیگران
علائم اختلال وسواس عملی
وسواس عملی همین رفتاری است که دائما تکرار میشود تا اضطراب ناشی از وسواس فکری کاهش یابد. وسواس عملی لزوما با ریشه های اختلال اضطراب ارتباط منطقی ندارد. نمونه هایی از وسواس عملی:
- 1. شستن مکرر دست یا حمام زیاد و مداوم
- 2. پرهیز از دست دادن با دیگران یا دست زدن به دستگیره در
- 3. چک کردن مداوم قفل یا اجاق گاز
- 4. شمردن مکرر اجسام و اشیا
- 5. چینش بیش از حد منظم وسایل در خانه یا محل کار
- 6. خوردن غذاها با ترکیب بسیار خاص
- 7. تکرار دعایی خاص بطور مداوم
هرکدام از ما ممکن است در لحظه ای حساس نیاز کنیم که قفل در را چک کنیم یا دستمان را دوباره بشوییم. لزوما هرکسی که این کار را کرد اختلال وسواس ندارد. کسانیکه وسواس دارند وسواس فکری-عملی آنها شدیدا استرس زا و بیش از حد معقول است. زمان زیادی را برای وسواسی هدر میدهند. در خانه و محل کار یا در روابطشان اختلال ایجاد میشود و حتی ممکن است به سبب تکرار زیاد یک رفتار به خودشان آسیب بزنند.
بعید است اختلال وسواس خودبه خود برطرف شود. اگر آن را درمان نکنیم ممکن است علائم آن تا سالها ادامه یابد. فردی که دچار وسواس است معمولا علائم را 5 تا 10 سال تحمل میکند و به روانپزشک مراجعه میکند.
دقت کنیم که هیچ پیشگیری ای برای اختلال وسواس وجود ندارد.
